Aydınlatılmış Hasta Onam Formu
Bir kişinin bedenine yapılacak olan müdahaleler onun bizzat kişilik hakkını ile alakalıdır. Kişinin kendi bedeni hakkında karar verme özgürlüğünden dolayı, yapılacak işlem öncesinde aydınlatılması ve rızasının alınması gerekmektedir. Aydınlatılmış onamın temel bileşenleri; bilginin hastaya açıklanması, bilginin hasta tarafından anlaşılması, onamın gönüllü olması, hastanın onam vermeye yeterli olması ve anladığının bilgilendirmeyi yapan tarafından denetlenmesi ve yetkilendirilmesidir. En basit tıbbi müdahaleden, en ağır cerrahi müdahalelere kadar aydınlatılmış onam alınması zorunludur. Bu sebeple aydınlatılma hakkı, hasta hakları kapsamındadır.
Estetik amaçlı yapılan tıbbi müdahalelerde ise, hekimin sorumluluğu diğer tıbbi müdahalelere göre farklılık arz etmektedir. Bu kapsamda hekimin aydınlatma yükümlülüğünün koşulları çok geniştir ve katı biçimde uygulanmaktadır. Hekim, hastasını müdahalenin tüm ayrıntılarına yönelik ayrıntılı bir biçimde aydınlatmalı, kişiyi bilgilendirmeli ve kişinin rızası mutlaka yazılı olarak alınmalıdır.
Hekimin konulan tanıyı, tanıya göre yapılması gereken tedavi yönteminin detayları ve başarı şansını, tedavi sürecinin nasıl işleyeceğini, tedavi sürecinin ne kadar süreceğini, bu tedavi yönteminin neden seçildiği, tedavinin risklerini, komplikasyonları ve uygulama sonrası sonuçları, tedaviden beklenen yararı ve olası yan etkileri, önerilen tedavinin kabul edilmesi halinde ortaya çıkabilecek sonuçların neler olabileceğini, başka bir tedavi seçeneği olup olmadığı, tedaviyi kimin gerçekleştireceği, tedavi sonucunda ücretin ne olacağını hastaya detaylıca açıklaması gerekmektedir. Aydınlatmanın içeriği, hastanın kendisi ile ilgili serbestçe karar verebilmesine olanak tanımalıdır. Hastanın anlamadığı konular üzerinde tekrarlar yapılmalı ve mümkünse hastanın sorular sormasına olanak tanınarak cevap verilmelidir. Gerekirse bilgilendirme aşaması soru-cevap şeklinde yürütülmeli, aydınlatılmış onam formuna da görüşmenin tüm detayları yazılmalıdır ve taraflarca imzalanmalıdır
Kural olarak, aydınlatılmış onamdan bahsedilebilmesi için hastanın sözlü olarak bilgilendirildikten sonra yazılı olarak onayının alınması gerekmektedir. Bu sebeple aydınlatma yükümlüsü, kural olarak uygulamayı gerçekleştirecek olan hekimdir. Hekim, aydınlatma görevini başka bir hekime devredebilecek ise de bu durumda hekimin, diğer hekimin aydınlatmayı gereği gibi yerine getireceğinden emin olması gerekmektedir. Hekim, aydınlatma görevini bir başka hekime devredebilirken, yardımcı sağlık personeline devredemeyecektir.
Hastaya üçüncü kişilere ve yakınlarına danışarak, seçenekleri değerlendirebilmesi için düşünme süresi tanınmalıdır. Aydınlatılmış onam formları, olağan müdahalelerde en az bir hafta önce, hastaya veya temsilcisine tarih yazılarak imza karşılığı verilmelidir. Teslim edilen formun bir örneği, dosyada veya bir başka yerde saklanmalıdır.
Uygulamada her ne kadar formlar kullanılsa da formların geçerliliği her olayda ayrı ayrı değerlendirileceğinden, matbu formlar kullanmak yerine hastaya özel hazırlandığı belli olan ayırt edici formlar kullanılmalıdır. Zira yalnızca şekil değil, içerik olarak da aydınlatmanın yapıldığının ispatı gerekecektir. Bu formların ayırt ediciliğini vurgulamak için bizzat hasta tarafından doldurulacak (doktorun ismi, teşhis, tedavi, yapılacak müdahalenin içeriği, bu müdahaleyi bilgi sahibi olarak kabul ettiği, bilgi verilen tarih ve müdahalenin yapıldığı tarih vb.) özel alanlar bırakılmaktadır.
Bu kapsamda hazırlanacak hasta onam formlarının özellikle Hasta Hakları Yönetmeliği 15. Maddesine uygun olması gerekecektir.