Eczanelerde Genel Tatil ve Bayramlarda Çalışma
2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun m. 2/d bendi; “Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır.” demektedir.
Aynı Kanunun 1. Geçici Maddesi; “Mahiyetleri itibarıyla sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır.” demektedir.
6643 sayılı Türk Eczacıları Birliği Kanunu m. 20/n bendi İdare Heyeti’nin vazifelerinden birini açıklar; “Bölgelerindeki yerleşim yerlerinin özelliklerine göre eczaneler için tatil olacak günleri ve saatleri tespit etmek ve ihtiyacı karşılayacak miktarda nöbetçi kalacak eczane veya eczanelere ait nöbet listelerini hazırlamak ve mahallin en büyük sağlık amirinin onayına sunmak,”
Bu doğrultuda eczaneler için tatil olacak günleri, nöbetçi eczaneleri saptama yetkisi İdare Heyeti’ne verilmiştir, fakat aynı kanunun 1. Ek maddesi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’nın odalar üzerinde gözetim ve denetim hakkına sahip olduğunu belirtmektedir.
Ek madde 1 – “Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Türk Eczacıları Birliği ile Birliğin mahalli organları olan odalar üzerinde gözetim ve denetim hakkına sahiptir. Adı geçen kuruluşların idari ve mali yönden denetimi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca yapılır.”
4857 sayılı İş Kanunu m. 4; bu kanun kapsamına girmeyen işlerden bahsetmektedir. Bunlar arasında eczaneler ve eczacılar sayılmamıştır.
İstisnalar
Madde 4 – Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
b) 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
f) Çıraklar hakkında,
g) Sporcular hakkında,
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.
Bundan hareketle eczanelerin uygulaması hakkında da 4857 s. İş Kanunu’nun geçerli olacağı hususu söylenmelidir.
Kanunun amacına da bakılmalıdır. Bu Kanun, 4. maddede belirtilen istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenlerine, işveren vekillerine ve işçilerinefaaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. “Faaliyet konularına bakılmaksızın” ibaresi ile “eczacılık faaliyeti”nin de bu kapsama girdiği söylenmelidir.
Amaç ve kapsam
Madde 1 – Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun, 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.
“Serbest eczaneler; ticari bir işletme niteliğinde olan kuruluşlardır. Ticari bir işletme olan eczanelerin sahipleri ve mesul müdürleri sağlıkla ilgili yasal yükümlülüklerinde Sağlık Bakanlığı ve meslek odalarına karşı sorumlulukları olduğu gibi muhasebe ve vergi uygulamaları ile ilgili Maliye Bakanlığı, İş Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanunu uygulamaları ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yasa ve yönetmeliklerle belirlemiş olduğu uygulamalarda dikkat edilmesi gereken birçok prosedüre uymak ve zamanında yerine getirmek zorunda oldukları birçok yükümlülükleri vardır.” (Kaynak: http://eczacininsesi.com/?yon=yasal_mali&id=4)
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmaya ilişkin ilgili maddeler aşağıdaki gibidir;
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma
Madde 44 – Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.
Bu günlere ait ücretler 47 nci maddeye göre ödenir.
4857 s. Kanunun 47. maddesi önemlidir. Ulusal bayram ve genel tatil gününde tatil yapmayarak çalışan kişilere çalışılan her gün için bir günlük ücretinin ödeneceği söylenmektedir. Eczaneler de bu kanun kapsamında yer aldığından ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışılırsa, çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenmelidir.
Genel tatil ücreti
Madde 47 – Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.
Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir.
Aşağıda 2014 ve 2010 tarihli Yargıtay kararları yer almaktadır. Bu kararlarda eczacılık faaliyetinden söz edilmekte ve “genel tatile denk gelen nöbet günlerinde ayrıca genel tatil ücreti verildiğinden” ibaresi ile genel tatil günlerinde eczacılar için genel tatil ücreti verildiği söylenmektedir.
“Sağlık Bakanlığı nezdinde Türkiye’deki hastanelerde statü hukuku dışında hemşire, ebe, doktor, eczacı, anestezi uzmanı vs. olarak çalışanlar, haftalık normal mesailerinde fazla çalışma yapmadıklarından, sadece tuttukları nöbetlerle sınırlı olarak fazla çalışma yapmış olmaktadırlar. Nöbet çizelgeleri ile belirlenen bu tür çalışmalar hafta içi ve hafta sonu olarak gerçekleşmektedir. Hafta içi nöbetler 17:00-08:00 saatleri arasında 15 saat olarak yapılmaktadır. İşçinin yaptığı işin niteliğine göre zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 3 saat ara dinlenmesi indirilerek hafta içi nöbette 12 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilmektedir. Hafta sonu nöbetler 24 saat sürmekte, işin niteliğine göre zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 4 saat ara dinlenme indirildiğinde 20 saat fazla çalışma yapılmış olmaktadır. Ancak, bu durumlarda fazla çalışmalar, tutulan hafta içi ve sonu nöbet sayısına göre denetlemeye elverişli bilirkişi raporu ile belirlenmelidir. Nöbet tutan çalışanın çoğunlukla ertesi gün nöbet izni kullanarak çalışma yapmaması nedeniyle, normal mesai devam çizelgeleri de mutlaka getirtilmelidir. İşçi, nöbetin ertesi günü nöbet izni kullandığında, ertesi gün (8 saat normal mesai süresi kadar) çalışmadığından hafta içi nöbette (12-8=) 4 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır. Hafta sonu nöbette ise, cumartesi ve pazar günü normal tatil olduğundan cuma ve cumartesi gecesi tutulan nöbetlerden, ertesi gün çalışılmadığı gerekçesi ile indirim yapılma olanağı yoktur. Öte yandan genel tatile denk gelen nöbet günlerinde de ayrıca genel tatil ücreti verildiğinden yukarıda anlatılan şekilde indirim yapılmalıdır. Dairemizin kökleşmiş uygulaması da bu doğrultudadır (Yargıtay 9. H.D. 2007/40834 E, 2009/7566 K sayılı ilamı).” (Y. 9. HD. E. 2014/25796 K. 2014/25772 T. 09.09.2014)
“Burada önemli bir hususta nöbet tutan çalışanın çoğunlukla ertesi gün nöbet izni kullanarak çalışma yapmamasıdır. Bunun belirlenmesi için de normal mesai devam çizelgeleri de mutlaka celpedilmelidir. Davacı nöbetinin ertesi günü nöbet izni kullandığında böylece ertesi gün 8 saat çalışmadığında hafta içi nöbette 4, hafta sonu nöbette ise 12 saat fazla çalışma yapmış olacağından fazla çalışma açıklandığı şekilde hesaplanmalıdır. Ancak burada belirtilmesi gerekir ki Cumartesi ve Pazar günü davalı işyerinde zaten tatil olduğundan Cuma ve Cumartesi gecesi tutulan nöbetlerden ertesi gün çalışmadığı gerekçesi ile indirim yapılma olanağı yoktur. Öte yandan genel tatile denk gelen nöbet günlerinde ayrıca genel tatil ücreti verildiğinden yukarıda anlatılan şekilde indirim yapılmalıdır. Dairemizin kökleşmiş uygulaması 2007/40834 E, 2009/7566 sayılı, 2007/40843 E, 2009/7568 sayılı kararları da bu doğrultudadır.” (Y. 9. HD. E. 2008/24735 K. 2010/13382 T. 17.05.2010)
2014 ve 2011 tarihli aşağıdaki Yargıtay kararlarında ise, eczanelerin çalışma saatlerinin odalar tarafından özel olarak belirlendiği, bu resmi çalışma gün ve saatlerine göre fazla çalışmanın hesaplanması gerektiği belirtilmektedir. Bu kararlarda ulusal bayram ve genel tatil günlerinden söz edilmemektedir.
“Davacı 07:30-19:00 saatleri arasında çalıştığını iddia ederek fazla mesai ücreti talebinde bulunmuş,hâkim havalesi bulunmayan 19.02.2014 tarihli 25. Bölge Mersin Eczacı Odası yazısından davalıya ait eczane işyerindeki çalışma düzeninde yaz ve kış ayları ayrımına gidildiği, 2008yılı yaz uygulamasının 30.03.2008 – 27.10.2008 tarihleri arasında 08:00-19:00 saatleri arasında, 2009 yılı yaz uygulamasının 30.03.2009-26.10.2009 tarihleri arasında 08:00-19:00 saatleri arasında, 2010 yılı yaz uygulamasının 29.03.2010-01.11.2010 tarihleri arasında 08:00-19:00 saatleri arasında, 2011 yılı yaz uygulamasının 28.03.2011 – 31.10.2011 tarihleri arasında 08:00-18:30 saatleri arasında, 2012 yılı yaz uygulamasının 26.03.2012 – 30.10.2012 tarihleri arasında 08:00-19:00 saatleri arasında, 2013 yılı yaz uygulamasının 01.03.2008 – 28.10.2013 tarihleri arasında 08:00-19:00 saatleri arasında, bu yıllarda kış uygulamasının ise diğer zaman dilimler içerisinde 08:00-18:00 saatleri arasında yapıldığı anlaşılmaktadır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda bütün zamanlar için yaz saati uygulaması01 Nisan-31 Ekim tarihlerindesaat 08:00-19:00 saatleri arasında; kış saati uygulamasının ise 1 kasım- 31 mart tarihlerinde 08.00-18:00 saatleri arasında yapıldığı kabul edilmiştir. Davacının çalıştığı işyeri eczane olup kamusal denetime tabidir. Çalışma saatleri özel olarak belirlenmektedir.Bu resmi çalışma saat ve günlerine göre fazla çalışmanın hesaplanması gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.” (Y. 7. HD. E. 2014/8526 K. 2014/15720 T. 09.07.2014)
“Somut olayda, resmi yazılara göre eczanenin kış ve yaz aylarında çalışma saatleri tespit edilmiş olup, eczanenin açık olduğu günler ve mevsim itibariyle eczanenin açık kalacağı saatlere göre varsa davacının alacaklarının hesaplanması gerekirken, günlük çalışma süresinden ara dinlenmeler düşülmeksizin ortalama çalışma süresi olarak tespit edilen miktar üzerinden fazla çalışma hesabı hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” (Y. 9. HD. E. 2009/12410 K. 2011/12689 T. 28.04.2011)
SONUÇ: Yukarıdaki hususlardan hareketle, her ne kadar Eczacı Odalarının çalışma saatleri ve günlerini belirleme yetkisi olsa da ve fazla çalışma saatleri bu saatlere göre belirleniyor olsa da, eczanelerin faaliyetleri 4857 s. İş Kanunu kapsamında yer aldığından, bu kanunun 47. maddesi kapsamında ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışılması sonucu çalışılan her gün için bir günlük ücretin ilave olarak verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
J. Işıl BAĞATUR
Avukat