Tasarruf Finansman Sistemine Yeni Düzen

Faizsiz ev ve taşıt edindirme faaliyetinde bulunan şirketlerin yasal denetim ve düzenleme kapsamına alınması amacıyla 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu (”Kanun”) ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına dair Kanun Teklifi (”Kanun Teklifi”) Türkiye Büyük Millet Meclisine (”TBMM”) sunuldu.

Ülkemizde son dönemlerde, bireylerin bir topluluk halinde tasarrufa teşvik edilmesi ve belirli bir vade sonunda finansmana ulaşmaları amacıyla  konut ve taşıt gibi çeşitli varlıkların satın alınmasına olanak sağlayan, organizasyon ücreti karşılığında ve faizsiz olarak finansman hizmeti sunan özel şirketlerin sayısında oldukça önemli bir artış olmuştur . Bireylerin de dönüşümlü kredi tasarruf birliklerine benzer şekilde faaliyetlerini yürütmekte olan bu Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finans Sistemi’ne (“TDFFS”)  dahil oldukları sıklıkla görülmektedir.

Söz konusu sistem giderek büyüdüğü ve sisteme katılım arttığı için, TDFFS’nin finansal sağlamlık, müşteri haklarının korunması, kurumsal yapı ve faizsiz finans ilkeleri açısından düzenlenmesi oldukça önem taşımaktadır. Çünkü TDFFS’nin yasal altyapısının tesisi ve müşterilerin güvenini ve sistemin istikrarını sağlamak üzere otorite denetimine tabi olmasıyla risklerin yönetiminin ve müşterilerin haklarının korunmasının daha etkin şekilde gerçekleştirilebileceği söylenebilir.

Bu yazımız da “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” uyarınca hazırlanmış olup yasama çalışmaları sona erip Resmi Gazetede yayımlana kadar nihai Kanun hükümlerinden  bahsedilemeyeceğini hatırlatmamız gerekir.

Kanun Teklifi Genel Gerekçesi

TBMM’ye sunulan Kanun Teklifi ile;

• Tasarruf finansman faaliyetlerinin düzenlenmesi ve tasarruf finansman şirketlerinin denetim altına alınması amacıyla; tasarruf finansman sisteminde faaliyette bulunan şirketlerin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (“BDDK”) denetim ve gözetim çatısı altına alınması ile bu alanda ayrı bir lisans türünün ihdas edilmesi,

• Lisans verilenler dışındaki kişi veya kurumların tasarruf finansman sisteminde bulunmalarının yasaklanması ve yaptırıma bağlanması,

•  Lisans şartlarına, izin verilen faaliyetlere, şirketlerin organizasyon yapılarına, öz kaynak ve likiditelerine ilişkin kısıtlamalar ile müşterilerin ve toplanan fonların korunması, karşılık ve ihtiyat fonu ayrılması, muhasebe ve raporlama ile denetim otoritesinin yetkilerine ilişkin düzenlemeler yapılması,

• Müşterilerden toplanan kaynakların şirketin dâhil olduğu grup içindeki diğer faaliyetlerde kullanılmasını önlemek amacıyla münhasıran belirli likit finansal varlıklara yatırılması zorunluluğunun getirilmesi,

• Mevcut şirketlerin iç sistemleri başta olmak üzere uygun organizasyon ve yönetsel yapılarının tesis edilmesi,

• Tasarruf finansman müşterilerinin sözleşme fesih ve sözleşmeden cayma haklarını kullanmaları durumunda birikimlerinin iade edilmesini engelleyen kişilere ve zimmet suçu işleyen tasarruf finansman şirketi yönetici ve mensuplarına yönelik adli ceza hükümlerinin düzenlenmesi,

• Sistem kapsamında faaliyette bulunan şirketlerin iradi tasfiye haricinde BDDK tarafından yapılan denetimler sonucunda yükümlülüklerini sürdüremeyecek şekilde mali durumlarının bozulduğunun tespiti ile düzeltici, iyileştirici veya kısıtlayıcı önlemlerden sonuç alınamaması hâlinde BDDK ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (“TMSF”) tarafından bildirilecek üyelerden oluşan bir tasfiye kurulu tarafından tasfiyelerinin yapılması amaçlanmaktadır.

Tasarruf Finansman Sistemi için Getirilen Kavramlar

Tasarruf finansman faaliyetine ilişkin yapı ve süreçlerin daha iyi anlaşılabilmesi için “organizasyon ücreti”, “tahsisat”, “tasarruf finansman faaliyeti” ile “tasarruf fon havuzu” gibi kavramlar tanımlanmıştır.

Bu kapsamda organizasyon ücreti, müşterilerin tasarruf finansman sözleşmesi kapsamında tasarruf dönemine ilişkin olarak tasarruf finansman organizasyonu ve tasarruf fon havuzunun yönetimi karşılığında ödeyecekleri tutardır.

Tahsisat, tasarruf finansman sözleşmesi uyarınca, tahsisata hak kazanılmasına ilişkin koşulların yerine gelmesi şartıyla müşterinin tasarruf birikimlerinin ve sözleşme kapsamında taahhüt edilen finansman tutarının müşterinin, mirasçısının veya vekilinin konut veya taşıt edinmesi amacıyla satıcı konumundaki üçüncü kişilere ödenmesidir.

Tasarruf finansman faaliyeti, bir sözleşme kapsamında önceden belirlenen koşulların gerçekleşmesi şartıyla konut veya taşıtın edinimi için faizsiz finansman esaslarına göre belirli bir süre tasarruf edilmesi, müşterilere finansman kullandırılması ve toplanan tasarrufların yönetimdir.

Tasarruf fon havuzu ise belirli bir dönemde tasarruf finansman şirketi nezdindeki birikmiş tasarruflar ve finansman geri ödemelerinden oluşan tutarlar ile ihtiyat fonu tutarı toplamından, tahsisat olarak verilmiş tutarlar ile tasarruf geri ödemelerinin düşülmesinden sonra kalan tutardır.

Tasarruf Finansman Şirketleri

♦ Asgari Sermaye Tutarı: Tasarruf finansman şirketlerinin asgari sermaye tutarı 100.000-TL olarak düzenlenmiş ve BDDK’ye belli standart ve sınırlamalar getirme yetkisi verilmiştir.

♦ Birleşme, Devir, Bölünme ve İradi Tasfiye: BDDK’nin denetiminde, mevcut yükümlülüklerini yerine getirebileceğine ilişkin bir plan sunması, müşterilerine olan finansman yükümlülükleri dahil olmak üzere tüm yükümlülüklerinin yerine getirilmesi şartıyla gerçekleşebilecektir. Bu şirketler, tasfiye sürecinde yeni müşteri edinemeyecek, sunulan plana uyulmaması veya söz konusu işlemlerin müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratacağının tespiti halinde BDDK kararıyla iradi tasfiye izni iptal edilecektir.

♦ İntibak: Tasarruf finansmanı şirketlerinin Kanun Teklifine konu Kanun’un yürürlük tarihinden itibaren en geç 6 ay içerisinde (“intibak süresi”) BDDK’ya başvuru yapmaları gerekecektir. Aksi halde Kanun’a uyumlu hale gelmeme durumunda veya yeni hükümleri ihlal halinde, idari para cezalarından başlayarak, BDDK’nın şirketin tasfiyesine karar verebilmesine ve hatta hapis cezalarına kadar geniş bir yelpazede yaptırımlarla karşı karşıya kalınabilecektir.

Kanun Teklifi’nin kabulü halinde yürürlüğe girecek olan Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce akdedilen sözleşmeler, Kanun’da ve ilgili mevzuatta yer alan düzenlemelere göre tadil edildikten sonra kullanılmaya devam edilebilecektir.

Müşteriler için Cayma ve Fesih Hakkı

Müşteri, sözleşme imzalanmasını takip eden 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin cayma hakkına sahip olacak ve  bu durumda katılım bedeli dahil tüm tasarruf geri ödenecektir.

Müşteri, tasarruf finansman sözleşmesinin tasarruf dönemi bitimine kadar sözleşmede fesih hakkına sahip olacak. Bu kapsamda katılım bedeli şirkette kalacak, diğer tasarrufları geri ödenecektir.

Ayrıca, müşterilerin sözleşme fesih ve sözleşmeden cayma haklarını kullanmaları durumunda birikimlerinin iade edilmesini engelleyen kişilere yönelik ve zimmet suçu işleyen tasarruf finansman şirketi yönetici ve mensuplarına yönelik adli ceza hükümlerinin düzenlenmesi de Kanun Teklifi’nde yer almaktadır.

Sonuç itibariyle yasama çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte tasarruf finansman şirketleri yeni bir finansal kuruluş türü olarak finansal sisteme dahil edilmiş olacaktır. Tasarrufa dayalı finansman yönteminin yasal altyapısının oluşturulması ve BDDK denetime tabi olması ile risklerin yönetiminin ve müşterilerin haklarının korunmasının daha etkin bir şekilde gerçekleştirileceği söylenebilecektir.