Tüketicilerin Elektronik Ticarette Korunması
E-ticaret yalnızca satıcı ve tüketici arasında yapılmayıp aynı zamanda birden çok satıcı veya birden çok tüketici arasında da yapılabiliyor da olsa, bu sorun en çok da bir alım-satım ilişkisinde zayıf taraf konumunda bulunan ve tüketici hukuku gereği belirli kanun ve yönetmeliklerle hakları güvence altına alınması gereken tüketicilerin korunmasını gerektirmektedir. Yukarıda bahsi geçen e-güvenin sağlanması açısından da tüketicinin korunduğunu bilmesi önemlidir.
Tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. E-ticaret için önem taşıyan elektronik tüketici sözleşmeleri “internet araçlarından biri vasıtasıyla akdedilen ve taraflardan birinin tüketici diğerinin ise satıcı veya sağlayıcı olduğu İnternet araçlarıyla akdedilmenin bünyesine uygun düştüğü ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Mesafeli Sözleşmeler Hakkında Yönetmeliğin uygulama alanına giren herhangi bir mesafeli şekilde yapılan sözleşme” olarak tanımlanmaktadır [1]. Tanımından da anlaşılacağı üzere her elektronik tüketici işlemi bir e-sözleşme değildir.
E-ticaret alanında gerçekleşen elektronik tüketici işlemleri ile elektronik tüketici sözleşmelerinin arz ettiği önem gereği e-ticarete ilişkin esas ve usuller Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un (TKHK) yanı sıra Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve bağlantılı Mesafeli Satış Sözleşmesi Yönetmeliği ve ikincil düzenlemeler ile e-ticaretin yapısı ve sistemine uygun hale getirilerek e-güvenin oluşması sağlanmaya çalışılmaktadır.
Nitekim, diğer tüketici sözleşmeleri adı altında tarafların eş zamanlı fiziksel varlığında tüketiciyle iş yeri dışında görüşülmesinin hemen sonrasında, satıcı veya sağlayıcının iş yerinde ya da herhangi bir uzaktan iletişim aracıyla kurulan sözleşmeleri düzenlemekle e-ticaret dahil uzaktan iletişim araçları ile bu şekilde kurulan sözleşmeleri iş yeri dışında kurulan sözleşmeler grubuna almaktadır.
Benzer şekilde satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeler mesafeli sözleşmeler olarak tanımlanmakta ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamında tarafların hak ve yükümlülükleri belirlenmektedir.
Açıklanan tüm bu sebeplere e-ticaret faaliyeti yürüten işletmenin hizmet sağlayıcı olarak yalnızca TKHK değil Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve Mesafeli Satış Sözleşmesi Yönetmeliği kapsamında tüketiciye karşı üstlendiği birtakım yükümlülükleri bulunmaktadır:
1. Bildirim Yükümlülüğü: E-ticaret faaliyeti yürüten gerçek veya tüzel kişinin elektronik iletişim araçlarıyla bir sözleşmenin yapılmasından önce
√ Alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak tanıtıcı bilgilerini
√ Sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımlara ilişkin bilgileri
√ Sözleşme metninin sözleşmenin kurulmasından sonra saklanıp saklanmayacağını ve alıcının erişiminin mümkün olup olmayacağını
√ Veri girişindeki hataların açık ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesine ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlara ilişkin bilgileri
√ Uygulanan gizlilik kuralları ve varsa alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına ilişkin bilgileri
√ Varsa mensubu olduğu meslek odası ile meslekle ilgili davranış kurallarını ve bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceğini bildirim yükümlülüğü bulunmaktadır [2].
2. Ön Bilgilendirme Yükümlülüğü: E-ticaret faaliyeti yürüten gerçek veya tüzel kişi satıcının, tüketici ile mesafeli satış sözleşmesi kurulmadan önce
√ Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel niteliklerini
√ Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarasını
√ Tüketicinin satıcı veya sağlayıcı ile şikayetlerini iletmesi dahilhızlı bir şekilde irtibat kurmasına imkan veren, satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresini
√ Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisini
√ Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durumlarda, tüketicilere yüklenen ilave maliyeti
√ Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlere ilişkin çözüm yöntemlerini
√ Herhangi bir gönderim kısıtlamasının uygulanıp uygulanmadığını ve hangi ödeme araçlarının kabul edildiğini
√ Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgileri; cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgileri
√ Varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartları
√ Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri
√ Satıcı veya sağlayıcının bildiği ya da makul olarak bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgiyi
√ Uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgiyi
kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak en az 12 (on iki) punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı sağlamak zorundadır [3].
3. Teyit Yükümlülüğü: E-ticaret faaliyeti yürüten gerçek veya tüzel kişinin aşağıdaki konularda ayrı ayrı yasal teyit yükümlülüğü bulunmaktadır:
• Ön Bilgilendirme Teyit Yükümlülüğü: Tüketicinin kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak bu ön bilgilendirmenin yapıldığını teyit etmesini sağlamakla yükümlüdür [4].
• Sipariş Teyit Yükümlülüğü: Alıcının siparişini aldığını gecikmeksizin elektronik iletişim araçlarıyla teyit eder [5].
4. Cayma Hakkı: Mesafeli Satış Sözleşmelerinde tüketici, 14 (ondört) gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkı süresi, hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün; mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlar. Ancak tüketici, sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilir. Malın satıcı tarafından taşıyıcıya teslimi, tüketiciye yapılan teslim olarak kabul edilmez [6].
Tüketici, cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için on dört günlük süreyle bağlı değildir. Bu süre her halde cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer. Satıcı cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür [7].
Cayma hakkı Yönetmelik kapsamında belirlenen ürün ve grupları için geçerli olmayacaktır[8].
5. Sözleşmenin İfası: E-ticaret faaliyeti yürüten gerçek veya tüzel kişi tüketicinin siparişinin kendisine ulaştığı tarihten itibaren taahhüt ettiği süre içinde edimini yerine getirmek zorundadır. Mal satışlarında bu süre her halde 30 (otuz) günü geçemez. Aksi takdirde tüketicinin haklı fesih hakkı bulunur. Sözleşmenin feshi durumunda, satıcı varsa teslimat masrafları da dâhil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri fesih bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 14 (on dört) gün içinde kanuni faizi ile birlikte geri ödemekle yükümlüdür [9].
6. Bilgilerin Saklanması ve İspat Yükümlülüğü: E-ticaret faaliyeti yürüten gerçek veya tüzel kişi cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat ve diğer hususlardaki yükümlülüklerine dair her bir işleme ilişkin bilgi ve belgeyi 3 (üç) yıl boyunca saklamak zorundadır. Ayrıca elektronik ortamda tüketiciye teslim edilen gayrimaddi malların veya ifa edilen hizmetlerin ayıpsız olduğunu ispatla yükümlüdür [10].
KAYNAKLAR
[1] Gezder, Ümit: 2004, s.76.
[2] 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun 3. Madde
[3] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 5. ve 6. Madde
[4] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 7. Madde
[5] 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun 4. Madde
[6] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 9. Madde
[7] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 10. Madde
[8] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 15. Madde
[9] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 16. Madde
[10] Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği 20. Madde