Facebook

Twitter

Copyright 2018 AloraNet.
Tüm hakları saklıdır.

(212) 219 19 24

Facebook

Twitter

Search

Menu

 

YouTube Kanalından Sesli Kitap Paylaşımı

YouTube Kanalından Sesli Kitap Paylaşımı

YouTube sosyal medya hesaplarında sıklıkla rastladığımız sesli kitap paylaşımlarını hukuki olarak değerlendirebilmesi için öncelikle bu paylaşımların Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında, eser sahibine ait olan birden fazla mali hak ile ilintilidir. Resimli kitapları fotoğraflayıp seslendirme faaliyeti işleme ve çoğaltma hakkı ile bağlantılı iken, işbu eserin işlem gördükten sonra sosyal mecrada yayınlanması ise temsil hakkını ilgilendirmektedir.

Bir eserin mali hakları münhasıran eser sahibine ait olup, her bir hak birbirinden ayrı değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Ayrıca eser sahibi mali haklarının birini veya birden fazlasını kısmen veya tamamen devredebilir. Lisans dediğimiz yani devreden eser sahibinin malvarlığını terk etmeden devralana o hakkın sadece kullanılması hakkını tanıması yani belli spesifik hak veya haklarla ilgili kullanma yetkisi vermesi veya devir dediğimiz tamamının devredilmesi de mümkündür. Kitaplar özelinde de genellikle eserlerin çoğaltma, yayma ve temsil hakları belirli sınırlarla ve sürelerle yayınevlerine bırakılmaktadır.

Bununla birlikte alenileşmiş eserler bakımından, FSEK’te bazı istisnalar tanınmıştır.

FSEK’in 34. maddesinde yer alan istisna uyarınca “Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde iktibaslar yapılmak suretiyle, hal ve vaziyetinden eğitim ve öğretim gayesine tahsis edildiği anlaşılan seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi serbesttir…Ancak bu serbestlik, hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar verir veya eserden normal yararlanma ile çelişir şekilde kullanılamaz. Münhasıran okullara mahsus olarak hazırlanan ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onanan (okul-radyo) yayımları için de birinci fıkra hükümleri uygulanır.”

Bu kapsamda, eğitim ve öğretim gayesi güdülerek, maksadın haklı göstereceği bir ölçüde yalnızca alıntılar yapılması veya seçme eser dediğimiz genellikle “antoloji oluşturulması” gibi faaliyetlerin yapılması mümkündür. Fakat, emredici hüküm gereği bir eserin tümünün yayımlanması; ancak o eser sahibinden veya yayma hakkını devrettiği 3. kişilerden alınabilecek bir izin (alt lisans vs) ile mümkün olabilecektir.

Eğitim ve/veya özellikle engelli haklarını korumayı amaç edinmiş dernekler bakımından değerlendirilebilecek bir diğer istisna, FSEK Ek Madde 11 kapsamında yer almaktadır. İlgili hükme göre; “Ders kitapları dahil, alenileşmiş veya yayımlanmış yazılı ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler için üretilmiş bir nüshası yoksa hiçbir ticarî amaç güdülmeksizin bir engellinin kullanımı için kendisi veya üçüncü bir kişi tek nüsha olarak ya da engellilere yönelik hizmet veren eğitim kurumu, vakıf veya dernek gibi kuruluşlar tarafından ihtiyaç kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda çoğaltılması veya ödünç verilmesi bu Kanunda öngörülen izinler alınmadan gerçekleştirilebilir.”

Ancak YouTube üzerinden yapılacak bir yayının maalesef ki hükümde öngörülen “kişiselleşmiş olma”, “tek nüsha veya engelli sayısınca olma” gibi şartları taşımadığından işbu istisnadan yararlanması mümkün değildir. İlgili istisnadan faydalanılabilmesi için ilgili kuruluşların yararlanıcısı belli bir platform oluşturması veya kişiye özel kayıtları yine özel olacak kişi sayısınca çoğaltması önerilebilir. Temelde de ilgili çoğaltmanın engelliler için yapılması, ticari amaç gütmemesi ve çoğaltılacak eserin de engelliler için üretilmiş bir nüshasının olmaması aranacaktır.

YouTube özelinde değerlendirildiğinde mevcut haliyle işbu yönde birçok içerik bulunması da bu durumu değiştirmemektedir.  Yine de YouTube her ülkenin kendi yasaları çerçevelerinde içerik üretilmesini tavsiye etmekte ve yasal aracılardan gelen talepleri titizlikle değerlendirerek sorun oluşturacak içerikleri şikayet halinde doğrudan kaldırmaktadır. Bu sebeple YouTube’da bu yönde birçok kayıt bulunmasının temelinde yatan sebep, ilgili eserlerin alenileşmiş olması ve/veya koruma sürelerinin aşılmış olması,  eser sahibinin veya yayma hakkını devrettiği 3. Kişilerden izin alınmış olması ya da hiçbir izin almadan yasaya aykırı bir şekilde yayımı yapılan içeriklerin henüz herhangi bir şikayete konu olmaması şeklinde yorumlanabilir.