Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Yayımlandı
Uzaktan çalışma kavramı 2016 yılında İş Kanunu kapsamına girmiş ve uzaktan çalışmaya ilişkin usul ve esasların çıkartılacak yönetmelik ile düzenleneceği belirtilmiştir. 10.03.2021 tarihli 31419 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” (“Yönetmelik”) ile uzaktan çalışma yönteminin usul ve esasları belirlenmiştir. Bu kapsamda uzaktan çalışmanın usul ve esasları ile işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususların Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından çıkarılan Yönetmelik ile düzenlenmiştir.
Uzaktan Çalışma Yöntemi
Yeni tip koronavirüs salgınıyla birlikte iş hayatında birçok değişiklik yaşanmıştır. Devlet tarafından verilen desteklerin yanında kanuni mecburiyet olmamasına rağmen pek çok şirket, çalışanların sağlığını korumak amacıyla uzaktan çalışma yöntemi ile çalışmaya geçmiştir. Uzaktan çalışma yöntemi, koronavirüsünden önce şirketler tarafından pek de tercih edilmeyen bir yöntem iken, salgının ülkemizde yoğunlaşmasıyla birlikte hızla iş hayatında kullanılmaya başlanmıştır.
Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı, yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. Klasik işyeri tanımından çıkılarak, çalışanın çalıştığı yeri serbest olarak belirlediği bir çalışma sistemidir. Özellikle teknolojinin gelişmesi ile gerek bilişim sektöründe gerekse de satış sektöründe sıkça kullanılan uzaktan çalışma uygulaması, teknolojik gelişmelere kendisini adapte edebilmiş birçok işyeri tarafından tercih edilmektedir.
İş Hukuku Mevzuatı
Türk iş hukuku mevzuatında uzaktan çalışma yöntemine ilişkin herhangi bir düzenleme yer almamaktayken 2016 yılında 4857 sayılı İş Kanunu 14. maddesinde yapılan değişiklik ile “uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” şeklinde tanımlanmıştır.
Uzaktan çalışma iş ilişkisinde de iş görme, ücret ve bağımlılık unsurları varlığını sürdürmektedir. Yazılı olarak yapılacak uzaktan çalışma iş sözleşmesinde; işverenden aldığı hizmet üretimine ilişkin işi, işyerinin dışında evinde ya da ofisinde veya başka bir mekânda ifa edecek olan işçinin yapacağı işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerin yer alması amaçlanmıştır.
Uzaktan çalışanlar, işten ayrılmayı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal çalışana göre farklı işleme tabi tutulamayacaktır. İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda işçileri bilgilendirmek, gerekli eğitimleri vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Yönetmelik ile Belirlenen Esaslar
♦ İş sözleşmelerinin şekli ve içeriği
Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılacaktır. Ayrıca sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alacaktır.
♦ Çalışma mekânının düzenlenmesi ve malzeme ve iş araçlarının temini ve kullanımı
Yönetmelik kapsamında çalışanın işini yürüteceği mekânın işveren tarafından düzenleneceği hükme bağlanmıştır. Gerekli olması halinde uzaktan çalışmanın yapılacağı mekânla ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanacaktır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenecektir.
Uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenecek ve uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanmasının esas olduğu belirtilmiştir.
♦ Çalışma süresinin belirlenmesi
Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilmelidir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilecektir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Ayrıca uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenecektir.
♦ Çalışan ile iletişim
Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenecektir.
♦ Üretim maliyetlerinin karşılanması
İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususların iş sözleşmesinde belirtilmesi gerekecektir.
♦ Verilerin korunması
İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirecek ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alacaktır. İşveren ayrıca korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirleyecektir. Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunlu olacaktır.
♦ İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri
İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacaktır.
Uzaktan Çalışma Yapılmayacak Haller
Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacaktır.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecektir.
Geçiş Süreci
İşçilerin uzaktan çalışma talebi yazılı olarak yapılmalıdır. Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilecektir. Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılacaktır.
Bununla birlikte talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesinin esas olacağı belirtilmiştir.
Talebin kabul edilmesi halinde Yönetmelik’te belirlenene uygun şekilde sözleşme yapılacaktır.
Uzaktan çalışmaya geçen çalışan, aynı usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşverenin, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirmesi öngörülmüştür.
Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacağı da yine Yönetmelik’te belirlenmiştir.
SONUÇ
İş Hukuku Mevzuatı ve 10.03.2021 tarihine yayınlanan bahse konu Yönetmelik göz önüne alındığında, özellikle salgın sonrasında uzaktan çalışma modeline devam etmek isteyen işverenlerin mutlaka çalışanları ile imzalamış oldukları iş sözleşmelerini gözden geçirmeleri ve gerekli olması halinde bu sözleşmeleri revize etmeleri, çalışanlardan gerekli rıza metinlerini almaları, uzaktan çalışma yapılıyor olsa dahi iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışanlarına gerekli bilgi ve eğitimi sağlamaları, kişisel verilerin korunmasına ilişkin gerekli hukuki ve teknik alt yapılarını oluşturmaları faydalı olacaktır.
KAYNAKLAR
– 4857 sayılı İş Kanunu
– İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası, Uzaktan Çalışma İş ve Sosyal Güvenlik Komitesi Çalışması, İstanbul, 2020
– Filiz Alkan MEŞHUR, “Organizasyonların Tele Çalışmaya İlişkin Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma”, DEÜİİBF Dergisi, Cilt:25, Yıl:2010
– Lütfü BÜYÜKSES, Öğretmenin İş Ortamındaki Motivasyonunu Etkileyen Etmenler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi